-
f Eosen Yaşlı Milankoviç-altı Çevrimlerin Doğası ve Hiyerarşisi: Gölsel Hatıldağ İstifinde Önçalışmalar (Bolu, KB Anadolu)
- Publisher: European Association of Geoscientists & Engineers
- Source: Conference Proceedings, 19th International Petroleum and Natural Gas Congress and Exhibition of Turkey, May 2013, cp-380-00085
Abstract
Önceki çalışmalarımız, Hatıldağ bölgesindeki kalın (250 m kadar) Lütesiyen gölsel istifinde 2.5- 5 m kalınlığındaki kireçtaşı[?]marn[?]bitumlu şeyl temel çevrimlerinin varlığını göstermişti. Spektral analizler bu temel çevrimlerin Milankoviç Presesyon bandına karşılık gelebileceğine ilişkin kanıtlar sunmuştu (Ocakoğlu ve diğ., 2012). Bu çalışmada, kısaca özetlenen önceki bulguları daha ileri götürerek Milankoviç-altı çevrimlerin doğası ve hiyerarşik özellikleri arazi gözlemleri, mikroskopik çalışmalar ve manyetik susseptibilite (MS) ölçümleri ile incelenmiştir. Bu amaçla 13 m kalınlığında bir istif bölümü cm-hassasiyette loglanmış ve 234 adet örnekle (ortalama 5 cm/örnek) temsil edilmiştir. Ölçülen kesitte ince (1-1.5 cm) marn/kireçtaşı seviyeleri ile ardalanan organikçe zengin laminalı çamurtaşı/bitumlu şeyl’den oluşan 5 belirgin litolojik çevrim gözlenmiştir. Kireçtaşları genellikle laminasyon ve stromatolitik büyümeler gösterirken, çamurtaşları tipik olarak mmkalınlıklı laminasyonlar sunar; buna karşın bitumlu şeyller masiftir. Hassas laboratuvar MS ölçümleri 5 çevrimli deseni açıklıkla ortaya koymanın ötesinde çamurtaşları içinde 20-25 cm kalınlığında çevrimleri göstermektedir. Farklı seviyelerdeki laminalı organik çamurtaşlarının/bütümlü şeyllerin ince kesitleri üzerinde yapılan petrografik çalışmalar ardalanan iki tip laminanın varlığını göstemiştir. Sarımsı renkli, yarı-opak laminalar tipik olarak organikçe zengindir, bolca saçılmış çoğu 10 mikrondan küçük yarı özşekilli/ özşekilli pirit mineralleri içerir. Gri laminalar ise mikritik/mikrosparitik dokudadır ve az sayıda küçük pirit kristalleri ile ender olarak ostrakod kavkılarını içerir. Organik çamurtaşlarının ince kesitlerinde yapılan kalınlık ölçümleri sarı ve gri laminaların 0.08-0.4 mm arasında kalınlığa sahip olduğunu, sarı ve gri laminadan oluşan bir tek çevrimin kalınlığının ise 0.2-0.8 mm arasında değiştiğini göstermektedir. Petrografik gözlemlerimiz, 9-10 kadar sarı laminadan oluşan destelerin (Bundle) varlığını da göstermektedir. Bu gözlemlere dayanarak temel sarı/gri laminasyonun yıllık olarak oluştuğuna, sarı laminaların organik üretkenliğin yüksek, dip suyunun oksijensiz olduğu mevsimi; gri laminaların ise karbonat/kırıntılı (!) birikimi egemen, dip suyunun oksijenli olduğu dönemi temsil ettiğine hükmedilmiştir. Buna göre 10’luk lamina desteleri geç tarihsel çağlarda iyi bilinen Güneş lekesi çevrimlerini çağrıştırmaktadır. Yıllık sedimantasyon hızı üzerinden yapılan kaba hesaplamalar 2-3 m’lik çevrimlerin gerçekten 21 ka’lık presesyon çevrimlerine karşılık gelebileceğini göstermektedir.